میدان سرخ مسکو مشهورترین میدان روسیه است و یکی از دلایل شهرت آن را می‌توان وجود کلیسای سنت باسیل در این میدان دانست. کلیسای سنت باسیل کلیسایی رنگارنگ و بسیار زیباست که سال‌هاست به عنوان یکی از نمادهای اصلی مسکو و روسیه شناخته می‌شود. این کلیسا از چند مناره‌ی دارای گنبد برخوردار است که هیچ‌یک از این گنبدها هم به‌مانند یکدیگر نیستند. در ادامه به طور کامل در مورد این کلیسا صحبت خواهد شد. سعی بر آن خواهد بود که به طور کامل به برخی واقعیات در باب این کلیسا پرداخته شود.
تاریخچه کلیسای سنت باسیل
کلیسای سنت باسیل میان سال‌های 1555 تا 1561 به‌دستور ایوان مخوف، شاه آن زمان منطقه‌ی روسیه، به افتخار پیروزی در نبرد کازان ساخته شد. نبرد کازان و پیروزی لشکر ایوان مخوف در این نبرد، برای او بسیار خوشحال‌کننده بود و دیگران نیز آن را چنین می‌دیدند، به طوری که عمدتاً این نبرد با نبرد مشهور Kulikovo Polye مقایسه شده است. اوضاع خوشحالی ایوان چنان بود که پس از بازگشت از کازان تا چند روز در کرملین جشن و مهمانی برگزار شد.
در باب این که معمار کلیسای سنت باسیل دقیقاً چه کسی بوده در منابع تاریخی روسیه خیلی با قاطعیت صحبت نمی‌شود اما عمدتاً از “Barma and Postnik Yakovlev” یاد می‌شود و گفته می‌شود این اسم بیان‌گر دو شخص نیست بلکه نام یک شخص است. افسانه‌ای هم در ارتباط با این معمار وجود دارد که گفته می‌شود پس از ساخت کلیسای سنت باسیل توسط او، ایوان مخوف چنان از زیبایی کلیسا حظ کرد که دستور داد چشمان معمار را خارج کنند تا از این پس نتواند چنین بنای زیبایی در مکانی دیگر بسازد. البته مورخان اکثراً باور دارند که این ماجرا صرفاً یک افسانه است چرا که گفته می‌شود همین معمار بعدها در ساخت کلیسای Annunciation در مسکو و یا کرملینِ کازان هم شرکت داشته است.
به هر صورت، کلیسای سنت باسیل در طی دوران خود، یعنی در طی این 6 قرنی که زندگی کرده، ماجراهای بسیاری را از سر گذرانده و چندین بار هم به طور اساسی مورد بازسازی واقع شده است.
نخستین بازسازی اساسی میان سال‌های 1583 تا 1593 انجام شد، آن‌هنگام که کلیسا آتش گرفت و بخش‌های عمده‌ای از آن سوخت. بعدها، یعنی حول و حوش 100 سال بعد، نیز یک سری بازسازی در قسمت داخلی کلیسا انجام گرفت. در سال 1737 کلیسا باری دیگر طعمه‌ی حریق شد و این بار Ivan Michurin مسئول بازسازی کلیسا گردید. در همین زمان کتیبه‌هایی که در سال 1683 در کلیسا نصب شده بودند هم خارج شدند و یک سری نقاشی زیبا بر روی دیوارها کشیده شد.
بعدها در اوایل قرن نوزدهم، برای تاج‌گذاری الکساندر اول، خندقی که میان کلیسای سنت باسیل و کاخ کرملین وجود داشت پر شد. اما یکی از بدترین اتفاقاتی که برای کلیسای سنت باسیل در طول دوران زندگی‌اش افتاده، اتفاقی بوده که در سال 1812 رخ داده است. در این سال، مسکو توسط سربازان فرانسوی اشغال می‌شود و آن‌ها به غارت کلیسا می‌پردازند و پس از آن از کلیسا به‌عنوان اصطبل استفاده می‌کنند. در این سال کلیسا به شدت آسیب دید و پس از آن بود که در سال 1813 قسمت‌های درونی کلیسا و در سال 1816 قسمت‌های بیرونی کلیسا بازسازی شدند.
در سال‌های بعد، خصوصاً میان سال‌های 1834 تا 1848، بازسازی‌های دیگری در کلیسا انجام شدند و در همین دوران بود که گنبدهای کلیسا رنگ‌های کنونی خود را به دست آوردند.
در اوایل قرن بیستم هم دست‌کاری‌هایی جزئی در این کلیسا صورت گرفت، اما دو تا از مهم‌ترین حوادثی که با تاریخ کلیسای سنت باسیل گره خورده موارد زیر هستند:
یکی آن که پس از دفن لنین، عده‌ای از بلشویک‌ها برآن شدند که کلیسا را نابود کنند که البته این کار صورت نگرفت و پس از آن نیز در دوران استالین، این کلیسا به عنوان مانعی برای برنامه‌های استالین در نظر آمد و بنابراین باری دیگر رفته‌رفته تصمیم‌ها به سوی نابودی کلیسا سوق داده می‌شدند که البته این بار نیز پس از کلی کش و قوس مشکلی برای کلیسا پیش نیامد و در حال حاضر هم چند دهه است که به عنوان موزه استفاده می‌شود؛ هرچند که در برخی مواقع میزبان بعضی مراسم‌های مذهبی خاص است.
ساختار کلیسای سنت باسیل | درون کلیسای سنت باسیل
کلیسای سنت باسیل نیز همچون بسیاری دیگر از کلیساهای کاتولیک در روسیه، و حتی آلمان، از گنبدهای پیازی برخوردار است و چنان‌که در بالا هم گفتم هیچ‌یک از گنبدهای پیازی این کلیسا به‌مانند یکدیگر نیستند، نه رنگ‌شان، نه طراحی‌شان و نه اندازه‌ای که دارند.
فونداسیون کلیسا از سنگ سفید ساخته شده، اما دیوارهای کلیسا از آجرهای قرمز ساخته شده‌اند. این کلیسا در واقع متشکل از 9 نمازخانه به شکل تصویر زیر است. بد نیست به معرفی کلی این 9 نمازخانه بپردازم:
1- نمازخانه‌ی اصلی [نمازخانه شفاعت مریم باکره]
این نمازخانه در واقع از نخستین آزمایش‌های معماری بود که در آن دو هشت‌ضلعی را در سقف یک ساختمان مربعی‌شکل به کار بردند. در واقع این نوع معماری گامی جدید در دنیای معماری بود و بعدها هم چندین بار به کار گرفته شد. البته عبادت‌گاه اصلی کلیسای سنت باسیل یک ساختمان دراز، با طول 47.5 متر، است با پایه و زمین کوچک و بنابراین افراد زیادی نمی‌توانند در آن جمع شوند و به طور همزمان به عبادت بپردازند. این اصلی‌ترین دلیل عدم استفاده‌ی زیاد از معماری‌ای شبیه به معماری نمازخانه‌ی اصلی در سایر کلیساهای جهان است.
درون این عبادت‌گاه هم نقاشی‌های زیادی دیده می‌شوند که برخی‌شان مربوط به قرن شانزدهم اند و برخی مربوط به قرن هجدهم. ضمناً در زیر پنجره‌ی دیوار گنبددار، تاریخ تکمیل ساخت این عبادت‌گاه هم درج شده: ژوئن 1561.
2- نمازخانه‌ی Cyprian and Justina [نمازخانه شمالی]
این نمازخانه در قرن هجدهم و در میان سال‌های 1784 تا 1786 ساخته شد و با نام Cyprian و Justina شهید نام‌گذاری شده. درون این نمازخانه نقاشی‌های زیادی از زندگی Justina و Cyprian وجود دارند، نقاشی‌هایی که اکثرشان نشان‌گر رنج زندگی آن‌ها هستند. بخشی از نقاشی‌ها هم دو روز از خلقت را نشان می‌دهند، دو روزی که خداوند آب و آسمان را آفریده است.
3- نمازخانه‌ی سه تا از پاتریارک‌های قسطنطنیه: الکساندر، جان و پل جدید [کلیسای شمال شرقی]
این نمازخانه بین سال‌های 1842 تا 1849 ساخته شده و به سه تا از پاتریارک‌های قسطنطنیه اختصاص داده شده، اما مدتی بعد به گرگوری روشنگر ارمنستان تقدیم شده. نقاشی‌های دیوارهای بالای این ساختمان مربوط به آن سه پارتریارک هستند و نقاشی‌های دیوارهای زیرین مربوط به گرگوری روشنگر.
4- نمازخانه‌ی نیکلاس قدیس [نمازخانه جنوبی]
Iconostasis [= دیوار دارای تمثال] مربوط به این نمازخانه در سال 1737 در جریان آن آتش‌سوزی‌ای که در بالا به آن اشاره کردم سوخت، ولی بعدها در سال 1786 یک جایگزین برای آن ساخته شد. این نمازخانه به نیکلاس قدیس که در قرن سیزدهم در آناتولی زندگی می‌کرده اختصاص داده شده. اکثر قسمت‌های کف این قسمت از تخته‌سنگ‌های سفید ساخته شده‌اند اما عمداً قسمت کوچکی از کف را با سنگ کار نکرده‌‌اند تا کف اصلی که با چوب بلوط ساخته شده نمایان شود.
5- نمازخانه‌ی تثلیث [نمازخانه شرقی]
این نمازخانه شرقی‌ترین کلیسای کل مجموعه است. ضمناً Iconostasis این کلیسا از قدیمی‌ترین بناهای کل کلیسای سنت باسیل است و در قرن شانزدهم هم به همراه تزئینات دیوارها مورد بازسازی واقع شده.
6- نمازخانه ورود خداوند به اورشلیم [نمازخانه غربی]
Iconostasis مربوط به نمازخانه ورود خداوند به اورشلیم در قرن هجدهم، دقیقاً در سال 1770، از کلیسای کرملین به کلیسای سنت باسیل آورده شد. این Iconostasis یک تمثال دارد که در آن 33 صحنه از زندگی St. Alexander Nevsky به نمایش گذاشته شده‌اند.
7- نمازخانه St. Varlaam of Khutyn [نمازخانه جنوب غربی]
8- نمازخانه St. Alexander of Svir [نمازخانه جوب شرقی]
9- نمازخانه گرگوری روشنگر [نمازخانه شمال غربی]
چند نکته در ارتباط با کلیسای سنت باسیل
1- در ابتدا این کلیسا با نام کلیسای تثلیث معروف بوده و بعدها به واسطه‌ی یکی از Iconostasis های این کلیسا، با نام ورود خداوند به اورشلیم، نام این کلیسا هم با همین عنوان معروف شده و در قرن هفدهم بوده که نام سنت باسیل بر روی این کلیسا گذاشته شده است. سنت باسیل از مسیحیان ارتودوکس قدیمی روسیه بوده که در قرن شانزدهم، به هنگام ساخت این کلیسا، درگذشته و در همان نزدیکی دفن شده است. امروزه در این کلیسا مقبره‌ی سنت باسیل یا به طور دقیق Basil the Blessed هم قابل مشاهده است.
2- در قسمت جنوب شرقی کلیسا هم مقبره‌ی St. John قرار دارد که البته درب آن به روی عموم مردم بسته است. St. John پابرهنه در اطراف آن منطقه قدم می‌زده است و یک صلیب مسی سنگین بر روی سینه‌ی خود داشته است. گفته می‌شود یک کلاه آهنی هم همواره بر سر داشته.
3- یک نقاشی آبرنگ بزرگ، در اندازه‌ی 2.84 در 2.84 متر، به طور اختصاصی برای این کلیسا در قرن هجدهم کشیده شده و در حال حاضر در دیوار شرقی نمازخانه تثلیث قرار دارد. این نقاشی در گذشته در میان عبادت‌کنندگان بسیار محبوب و مقدس بوده و گاه آن را معجزه‌‌‌آسا می‌دانسته‌اند.
4- در ابتدا کلیسای سنت باسیل از چوب ساخته شد و مدتی بعد بود که کار ساخت کلیسای سنگی امروزی آغاز گردید.
5- همه‌ی گنبدهای کلیسا پیازی هستند، جز یکی از آن‌ها.
6- دو مجسمه از رهبران ارتش روسیه در قرن‌های 16 و 17 در میدان سرخ روسیه بودند که در اوایل قرن بیستم، به هنگام حکومت استالین بر روسیه‌ی آن زمان، به جلوی این کلیسا آورده شدند. این مجسمه‌ها مربوط به Dmitry Pozharsky و Kuzma Minin هستند و گفته می‌شود چون جلوی رژه‌ی ارتش را در میدان سرخ می‌گرفته‌اند به این جلوی کلیسا منتقل شده‌اند.
7- کلیسای سنت باسیل از دهه‌ی 90 قرن بیستم به این سو در فهرست میراث جهانی یونسکو قرار دارد.
8- چنان‌که در بالا هم اشاره شد، این کلیسا از دهه‌ی سوم قرن بیستم میلادی تا کنون به عنوان موزه استفاده می‌شود.
9- زمان‌بندی بازدید از این کلیسا در حال حاضر بر طبق اطلاعات سایت russiable که سایتی معتبر در روسیه به شمار می‌رود به قرار زیر است:
· از اول ژوئن تا بیست‌وچهارم آگوست: از ساعت 10 صبح تا 7 بعدازظهر [چهارشنبه‌ها تعطیل]
· از بیست‌وپنجم آگوست تا سوم سپتامبر از ساعت 10 صبح تا 4 بعدازظهر [چهارشنبه‌ها تعطیل]
· از چهارم سپتامبر تا پنجم نوامبر از ساعت 11 صبح تا 6 بعدازظهر [همه‌روزه باز]
· از ششم نوامبر تا سی‌ام آوریل از ساعت 11 صبح تا 5 بعدازظهر [همه‌روزه باز]
· از یکم می تا سی‌ویکم می ازساعت 11 صبح تا 6 بعدازظهر [همه‌روزه باز]
· البته در این بازه‌های زمانی که ذکر شد، چهارشنبه‌ی نخست هر ماه جهت تمیز کردن کلیسا بسته است.
10- برخی از قوانین کلیسا هم به قرار زیر هستند:
· لمس پنجره‌ها و عناصر دکوراسیون ممنوع است.
· امکان عکاسی و فیلمبرداری بدون استفاده از فلاش و همچنین سه‌پایه مجازاست، اما در نمایشگاه موقتی که در این کلیسا برگزار می‌شود استفاده از هر نوع دوربین ممنوع است.
· همواره مراقب بچه‌های خود باشید، چرا که احتمال گم‌شدن‌شان در کلیسا زیاد است.
· کیف‌ها و کوله‌پشتی‌های بزرگ‌تر از اندازه‌ی 30*40 باید در قسمت امانات باقی بمانند.
· زمانی که دمای هوا در مسکو پایین‌تر از منفی 15 درجه است، ممکن است زمان‌بندی‌ای که در بالا ذکر آن رفت تغییر کند.
ویدئویی کوتاه از کلیسای سنت باسیل
ویدئوی کوتاه زیر هم می‌تواند علاوه بر توضیحاتی که در این نوشتار داده شد برای آشنای بیش‌تر شما با این کلیسا مفید باشد.
سخن آخر
به همراه یکدیگر مروری بر یکی از جاذبه‌های گردشگری روسیه داشتیم و دیدیم که کلیسای سنت باسیل کِی ساخته شده و درون آن چه خبر است.
اگر تجربه‌ی سفر به مسکو و روسیه را دارید و این بنای تاریخی را از نزدیک دیده‌اید، لطفاً تجربه‌تان را از طریق قسمت نظرات با ما و کاربران به اشتراک بگذارید. ضمناً کسانی هم که خواهان سفر به روسیه هستند می‌توانند از خدمات ساحل شنی در راستای تور روسیه استفاده کنند. برای کسب اطلاعات مربوط به تور روسیه یا روی لینک کلیک کنید و یا با تماس با شماره‌تلفن 02157938 با کارشناسان ما ارتباط برقرار کنید. هر پرسشی که در ارتباط با تور روسیه داشته باشید را می‌توانید از کارشناسان ما بپرسید و پاسخی جامع دریافت کنید. امکان رزرو تور روسیه هم از طریق همین شماره‌تلفن فراهم است.
منابع: en.wikipedia | russiable | moscow-driver
